.

Jego władze, z prezydentem Pawłem Silbertem na czele, odważnie postawiły na poprawę jakości życia mieszkańców, w tym na usprawnienie transportu miejskiego realizowanego przez PKM do tego stopnia, by konkurował z prywatnymi przewoźnikami i zachęcał do pozostawiania samochodów pod domami.

Punkt startu był typowy dla miejskich przewoźników: zużyte i niewygodne autobusy, wysokie koszty, podwyżka cen biletów jako jedyny pomysł na ich pokrycie. Ale transformacja pod wodzą prezesa zarządu PKM Jaworzno Zbigniewa Nosala przebiegła szybko i pomyślnie. W firmie zastosowano nowe sposoby na przyciągnięcie pasażerów, zaczynając od wprowadzenia autobusów niskopodłogowych, ale też z wieloma udogodnieniami na pokładzie zachęcającymi do korzystania, np. biletomatami. Wobec coraz trudniejszego zakupu biletów w kios-kach, był to ważny argument.

Już w 2012 r. zaczęto rozważać wprowadzenie autobusów elektrycznych, oczekując od nich zdecydowanej poprawy komfortu jazdy. Uważano przy tym, że elektryfikacja komunikacji miejskiej jest nieunikniona, zgodnie z wytycznymi unijnymi, więc lepiej przygotować się do niej zawczasu. „Zgodnie z zapisami Białej Księgi Komisji Europejskiej, do 2030 r. 50% taboru przedsiębiorstw komunikacji miejskiej w Europie ma być zasilanych energią elektryczną lub gazem, a do 2050 r. cała flota ma mieć taki napęd. Przepisy unijne wyznaczają nam zatem kierunki inwestycyjne. Podobne działania obserwujemy w wielu miastach europejskich, a my od lat staramy się wzorować na najlepszych” – wyjaśnił prez. Nosal.

W przyszłym roku na ulicach Jaworzna pojawią się elektryczne Solarisy Urbino 12 electric nowej generacji. Ten model został Autobusem 2017 Roku, wybrany przez międzynarodowe jury, na podstawie testów praktycznych. To pierwsza w historii tego konkursu nagroda dla pojazdu bateryjnego.

Pod kątem sporej floty, w sumie 23 elektrobusów, przygotowano projekt centralnej stacji powolnego ładowania i wianuszka szybkich stacji pantografowych.

„Po kilkunastomiesięcznej eksploatacji i przejechaniu ponad 100 tys. km mamy dobre doświadczenia z naszym pierwszym autobusem elektrycznym, który został pozytywnie przyjęty przez pasażerów. Podróżujący chwalą komfort jazdy, brak emisji spalin i hałasu, który zawsze towarzyszy silnikom spalinowym. Technicznie nie można mu nic zarzucić, podkreślić trzeba bezawaryjność w dotychczasowej eksploatacji” – mówi Zbigniew Nosal, prezes PKM. Dlatego 5.10. mógł wymienić kolejną podpisaną umowę z Dariuszem Michalakiem, wiceprezesem Solaris.

Pierwszy elektryczny Urbino w Jaworznie i w Polsce zarazem był od razu przystosowany do powolnego ładowania nocnego i szybkiego z pantografu. Próba podłączenia w ulewnym deszczu potwierdziła, że jest to całkowicie bezpieczne.

Pasażerowie szybko polubili elektrycznego Urbino za wyraźnie mniejszy hałas we wnętrzu i płynną jazdę: nie ma szarpnięć towarzyszących zmianie biegów w klasycznych autobusach.

Także kierowcy bardzo pozytywnie oceniają elektrobus Solarisa. Ich praca jest mniej męcząca ze względu na duży moment silnika elektrycznego dostępny już w momencie ruszania i skuteczne hamowanie. Przyspieszanie nie powoduje większej głoś-ności silnika. Do tego, prowadzenie tak nowoczesnego pojazdu zwiększa prestiż zawodu.

Wybór rozpoczęto od testów na normalnych trasach autobusowych Jaworzna. Jako pierwszy trafił tam elektryczny AMZ City Smile. Pasażerowie od razu zauważyli brak miejsc siedzących dostępnych z niskiej podłogi. Krytyczne uwagi zebrał także chiński BYD K9, który miał baterie akumulatorów we wnętrzu, w pionowych blokach ograniczających swobodę ruchów i widoczność na zewnątrz. Solaris najpierw podstawił do prób małego Urbino 8,9 Electric, a następnie elektrycznego Urbino 12. Pierwszy przetarg dotyczył autobusu 12-metrowego i wygrał go Solaris, dostarczając także infrastrukturę ładowania w postaci ładowarki plug-in i sąsiadującej z nią stacji pantografowej, do obsługi mechanizmu Schunk. Jaworzniański autobus ma baterie o pojemności 160 kWh.

Ten układ doskonale sprawdził się w ciągu 15 miesięcy intensywnej eksploatacji, autobus pokonał w tym czasie ponad 100 tys. km bez usterek. Jak należało się spodziewać, nawet tej łagodnej zimy stwierdzono znaczny spadek zasięgu ze względu na pobór prądu do ogrzewania. Dlatego wprowadzono drobną modyfikację ładowarki i układów w autobusie, tak by w czasie ładowania można było korzystać także z zasilania i nagrzać wnętrze przed wyruszeniem na trasę. Jeśli zdarzyło się, że akumulatory nie zostały w pełni naładowane przed porankiem, elektrobus odpuszczał jeden kurs, zastępowany przez zwykły autobus z rezerwy, po czym podejmował pracę. Prez. Nosal podkreślił, że w bilansie energetycznym trzeba było uwzględnić wyposażenie wnętrza, z jakiego nie chciano zrezygnować. Elektryczny Urbino ma klimatyzację, monitoring, WiFi, biletomat, ładowarki do telefonów komórkowych, w sumie 9 kW dodatkowych odbiorników prądu.

Mieszkańcy Jaworzna docenili te starania. Badania satysfakcji z usług PKM wykazały wyraźny wzrost i zadowolenie z choćby jednego bezemisyjnego pojazdu na ulicach. Większość (93%) jaworznian pozytywnie ocenia wprowadzenie komunikacji ekologicznej, 66% ocenia pomysł zdecydowanie pozytywnie, a 27% raczej pozytywnie. W porównaniu do badania z 2014 r., udział mieszkańców pozytywnie oceniających wprowadzenie komunikacji ekologicznej wzrósł o 11%.

Dlatego zdecydowano się na zakup kolejnych autobusów elektrycznych, i to od razu dużej partii. W dniu 5.10. PKM i Solaris Bus & Coach podpisały umowę na dostawę 16 pojazdów o wartości 35,2 mln zł. Ponadto we wrześniu jaworznicka spółka rozstrzyg-nęła kolejny przetarg na dostawę 6 elektrobusów i jeśli nie będzie przeszkód formalnych, również wykona je Solaris. Oznacza to, że w połowie przyszłego roku na trasy obsługiwane przez PKM wyjadą 23 pojazdy elektryczne, co trzeci autobus w jego flocie będzie całkowicie bezemisyjny!

Podpisana teraz umowa obejmuje 9 przegubowych Urbino nowej generacji (18-metrowych), trzy 12-metrowe nowe Urbino electric i 4 autobusy midi o długości 8,9 m. Ze względu na preferencje przetargowe mają one silniki centralne. Autobusy przegubowe wyposażono w baterie 240 kWh, pozostałe 160 kWh. Solaris musiał także rozwiać część obaw prez. Nosala o ładowanie, któremu wciąż jest daleko od standaryzacji. Nawet w krajach, w których wymyślono normy, miejsca ładowania autobusów i samochodów osobowych stanowią przegląd wszystkich możliwych rozwiązań, mocy, a nawet wtyczek. Opracowano rozwiązanie z centralną stacją nocnego (kilkugodzinnego) ładowania wszystkich autobusów z ładowarek względnie niedużej mocy

i satelicką siecią 3 ładowarek pantografowych, w których można uzupełnić zapas energii w ciągu poniżej 10 minut. Kwestie właścicielskie samych ładowarek oraz taryf za prąd wciąż nie są do końca rozwiązane. Przedsiębiorstwo autobusowe nie musi ich mieć w majątku, bardziej po drodze byłoby tramwajom, a może jednak dostawca prądu wziąłby je na siebie? Jeśli przyszły rozwój gospodarczy Polski ma mieć za jeden z filarów technologie elektrycznego napędu pojazdów, dobrze byłoby już teraz to rozstrzygnąć.

Każdy nowy autobus będzie miał klimatyzację przestrzeni pasażerskiej i kabiny kierowcy, co stanie się standardem w pojazdach kupowanych przez PKM Jaworzno. „Ta transakcja jest efektem naszych 4-letnich doświadczeń z testowania różnych autobusów z napędem alternatywnym i przede wszystkim bardzo dobrych doświadczeń z eksploatacji zakupionego w ub. roku autobusu Solaris Urbino electric” – mówi Zbigniew Nosal, prezes zarządu PKM Jaworzno. „Firma Solaris produkuje pojazdy z napędem elektrycznym już od 2001 r. Łącznie na ulicach kilkudziesięciu europejskich miast jeździ ich już ponad 1350. Jednak to PKM w Jaworznie z 1/3 floty pojazdów bateryjnych wyrasta na jednego z europejskich liderów w zakresie e-mobilności. Bardzo dziękujemy za zaufanie, jakim darzą nas władze miasta i przewoźnik. Pasażerów PKM w Jaworznie możemy zapewnić, że już za kilka miesięcy będą mogli podróżować kolejnymi, niezwykle cichymi, bezemisyjnymi i bardzo komfortowymi autobusami elektrycznymi marki Solaris” – powiedział dr inż. Dariusz Michalak, wiceprezes zarządu Solaris. PKM Jaworzno zapowiada, że zakup autobusów elektrycznych nie kończy wprowadzania udogodnień dla klientów. Spółka do końca roku zamierza zainstalować nowoczesne kasowniki umożliwiające m.in. wnoszenie opłat za przejazdy przy wykorzystaniu zbliżeniowych kart płatniczych. Kontrolerzy zostaną wyposażeni w sprawdzarki, które oprócz weryfikacji, czy pasażer wniósł opłatę za przejazd, będą mogły odczytać bilety zakodowane na kartach ŚKUP. Trwają prace nad zintegrowanym biletem okresowym obejmującym teren KZK GOP i PKM Jaworzno. Jeśli zostaną wyeliminowane przeszkody techniczne, w jaworznickich autobusach będzie można wnosić opłaty za przejazd także z Elektronicznej Portmonetki dostępnej na karcie ŚKUP.

Z 560 mln zł przeznaczonych w województwie śląskim na zakup niskoemisyjnych autobusów, budowę węzłów przesiadkowych i systemów zarządzania ruchem, prawie 60 mln zł trafi do Jaworzna. Przedmiotem dofinansowania unijnego, obok zakupu autobusów elektrycznych, jest budowa centralnej stacji ładowania i wymiany baterii, stacji transformatorowych i niezbędnego wyposażenia oraz 3 peryferyjnych stacji szybkiego ładowania baterii wraz z zagospodarowaniem terenu. Wartość dofinansowania zakupu taboru PKM stanowi około 70% tej kwoty, a 30% przeznaczono na pozostałe elementy projektu.

Zakup taboru jest współfinansowany ze środków UE w 85%, pozostałe 15% spół-ka pokryje ze środków włas-nych i kredytów. „Wprowadzenie autobusów elektrycznych wymaga znalezienia sponsora” – podkreślali zgodnie przedstawiciele PKM, Solaris i Izby Gospodarczej Komunikacji Miejskiej. Sami przewoźnicy nie będą w stanie wziąć na siebie większych kosztów zakupu. Na inwestycjach zyskuje jednak nie tylko środowisko naturalne. Tabor ma przynieść oszczędności, ponieważ koszt energii elektrycznej w stosunku do oleju napędowego jest co najmniej 3-krotnie mniejszy. Te oszczędności można zmaksymalizować, odpowiednio dobierając trasę, i nie trzeba tego robić na wyczucie. Wydział Transportu Politechniki Śląskiej, z pomocą niemieckich instytutów, opracował metodę oceny korzyści finansowych wynikających z wprowadzenia autobusów elektrycznych na już istniejące trasy lub modyfikacji ich przebiegu tak, by uzyskać optymalne wyniki, z uwzględnieniem możliwych lokalizacji stacji ładowania. Przedstawił ją na spotkaniu w Jaworznie prof. Sylwester Markusik, potwierdzając, że na ten wciąż pionierski etap elektryfikacji naszych miast jesteśmy nieźle przygotowani.